Podatnicy kierując się aktualną sytuacją prawną i ekonomiczną wybierają rejestrację w podatku VAT, a po pewnym czasie decydują się na powrót do zwolnienia. Czy w takiej sytuacji występuje obowiązek zwrotu podatku naliczonego m.in. w związku zakupem środków trwałych, od których został odliczony VAT? Szczegóły poniżej!

W jakich sytuacjach podatnik ponownie może skorzystać ze zwolnienia w podatku VAT

Korzystanie ze zwolnienia w podatku VAT wymaga przede wszystkim spełnienia przesłanek wynikających z art. 113 ustawy o VAT, tj. obrót roczny nieprzekraczający 200 000 zł, a także nie dokonywanie dostaw towarów oraz świadczenia usług wyłączonych wprost spod zwolnienia (np. handel częściami samochodowymi, czy usługi doradcze).

Jeżeli przedsiębiorca jest czynnym VAT-owcem i chce powrócić do zwolnienia, może to zrobić, jednak nie wcześniej niż po upływie roku (art. 113 ust. 11 ustawy o VAT).

Powrót do zwolnienia – czy należy korygować odliczony VAT od zakupionych środków trwałych i wyposażenia?

Ustawodawca zabezpieczył interes Skarbu Państwa na okoliczność sytuacji, w której podatnik rejestruje się do podatku VAT, dokonuje odliczeń, a następnie powraca do zwolnienia. Powrót do zwolnienia w VAT będzie w pewnych okolicznościach wiązał się z obowiązkiem zwrotu odliczonego podatku. Mechanizm ten został zaimplementowany w art. 91 ustawy o VAT. Przepis działa w dwóch kierunkach, tzn. podatnik, który pierwotnie zakupił składnik majątku nie mając prawa do odliczenia VAT, a następnie prawo do odliczeń uległo zmianie, ma możliwość „odzyskania” nieodliczonego podatku.

Korekta w zakresie środków trwałych uzależniona jest od rodzaju i wartości składnika majątku

Naczelną zasadą, którą należy respektować przy dokonywaniu korekty podatku VAT w związku z powrotem do zwolnienia jest weryfikacja, czy dany składnik majątku znajduje się w okresie korekty.

W przypadku środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych o wartości równej lub wyższej niż 15 000 zł, okres korekty wynosi 5 lat, z wyjątkiem nieruchomości i praw wieczystego użytkowania gruntów dla których okres korekty wynosi 10 lat. Dla pozostałych składników majątku (wyposażenie np. telefon komórkowy) okres korekty wynosi 12 miesięcy. Okres korekty liczony w latach biegnie od roku, w którym dany składnik majątku został oddany do używania. Omawianą problematykę obrazuje poniższy przykład.

Przykład 1

Pan Janusz będąc czynnym podatnikiem VAT zakupił maszynę produkcyjną o wartości 40 000 zł netto (VAT odliczony na podstawie faktury wynosił 9 200 zł). Maszyna została przyjęta do użytkowania w październiku 2022 roku.

Pan Janusz od stycznia 2025 roku zamierza powrócić do zwolnienia podmiotowego w podatku VAT, a tym samym będzie zobligowany do dokonania korekty podatku naliczonego w związku ze zmianą przeznaczenia maszyny produkcyjnej, której wartość początkowa determinuje 5-letni okres korekty obejmującej lata 2022-2026.

Pan Janusz będzie zobligowany do zwrotu 2/5 podatku odliczonego przy zakupie maszyny obliczonego w następujący sposób: 2/5 x 9 200 zł = 3 680 zł.

W jakim terminie należy dokonać korekty?

Standardowo korekty w zakresie podatku naliczonego od zakupu środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych dokonuje się po zakończeniu roku podatkowego w pierwszej deklaracji składanej w kolejnym roku tj. za styczeń lub I kwartał w stosunku do 1/5 lub 1/10 podatku rocznie.

Ustawodawca przewidział dodatkową możliwość dla podatników, którzy zmieniają status VAT z podatnika czynnego na podatnika zwolnionego. W takim przypadku istnieje możliwość dokonania korekty za pozostający okres korekty w deklaracji podatkowej składanej za ostatni okres rozliczeniowy, w którym podatnik był podatnikiem VAT czynnym.

Rozwiązaniem może być zawieszenie działalności gospodarczej lub zaniechanie inwestycji

Istnieją dozwolone prawem i orzecznictwem metody, które umożliwiają niedokonywanie korekty podatku naliczonego lub też ograniczenie jej skutków. Pierwszym sposobem będzie zawieszenie działalności gospodarczej. Upływ czasu w okresie zawieszenia nie wstrzymuje biegu terminów okresu korekty. Zatem zawieszając działalność gospodarczą można „przeczekać” odpowiedni okres czasu i nie dokonywać korekty podatku VAT.

Powrót do zwolnienia często argumentowany jest m.in. gorszą kondycją przedsiębiorstwa, czy też ograniczeniem rozmiaru działalności gospodarczej co może wiązać się z zaniechaniem inwestycji. Przykładem może być sytuacja, gdzie podatnik ponosił nakłady na budowę środka trwałego, jednak w skutek sytuacji ekonomicznej, niezależnej od przedsiębiorcy zmuszony był zaprzestać dokonywania dalszych nakładów. Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z dnia 15 stycznia 2025r., sygn. 0113-KDIPT1-1.4012.930.2024.1.MG, zgodził się ze stanowiskiem podatnika, w świetle którego nie ma konieczności korygowania podatku VAT od zakupów poczynionych na niedokończona inwestycję. Fiskus stwierdził w szczególności, że

„Mając zatem na uwadze powołane przepisy prawa, przedstawione okoliczności sprawy, a także orzecznictwo TSUE – pomimo decyzji o zaniechaniu inwestycji – zachowa Pan prawo do odliczenia podatku naliczonego od wydatków inwestycyjnych służących wytworzeniu środka trwałego, a powyższe wynika z faktu, że na moment ponoszenia tych wydatków – inwestycja miała służyć czynnościom wyłącznie opodatkowanym w związku z czym odliczył Pan podatek VAT, a zaniechanie inwestycji nastąpiło z przyczyn od Pana niezależnych (zewnętrznych).”

Należy jednak istotnie podkreślić, że każdy stan faktyczny wymaga odrębnej analizy, a nawet konieczności wystąpienia z wnioskiem o interpretację indywidualną we własnej sprawie, w szczególności w zakresie omawianego zagadnienia polegającego na zaniechaniu inwestycji.

Autor: Łukasz Kluczyński