Brak prawa do odliczenia VAT – kiedy?
Wielu przedsiębiorców będących czynnymi podatnikami VAT musiało już zmierzyć się z sytuacjami, w których pomimo swojego statusu podatkowego VAT nie mogą zrealizować prawa do odliczenia podatku VAT z otrzymanej faktury.
Dlaczego tak się dzieje?
Ustawowe zakazy odliczania VAT
Ustawodawca w dziale 9 ustawy o VAT wskazał wiele przypadków, w których podatnicy prowadzący działalność nie będą mogli odliczyć podatku VAT z faktury nabycia towarów lub usług.
Należy podkreślić, iż chodzi tu o czynnych podatników VAT, bowiem tylko oni mają prawo do realizacji odliczenia podatku VAT. Podatnicy zwolnieni z VAT podmiotowo albo w 100% przedmiotowo nie mają w ogóle prawa do odliczania VAT z uwagi na prowadzenie sprzedaży w 100% zwolnionej z VAT.
Co oznacza brak prawa do odliczenia VAT
Czynni podatnicy VAT mają prawo do odliczenia podatku VAT od zakupów towarów lub usług na cele firmowe.
Są również w sytuacje, w których prawodawca ogranicza im takie prawo. Występują również i sytuacje, w których nawet czynny podatnik VAT nie może odliczyć nawet części podatku VAT od otrzymanej od sprzedawcy faktury.
Brak prawa do odliczenia podatku VAT to brak możliwości pomniejszenia podatku VAT należnego od sprzedaży o podatek VAT od dokonanych zakupów, jeżeli VAT od sprzedaży > VAT od zakupów.
Jeżeli czynny podatnik VAT posiada nadwyżkę VAT (za dany okres) zamiast podatku VAT do zapłaty (VAT od zakupów > VAT od sprzedaży) to brak możliwości odliczenia VAT skutkuje tym, że wartość nadwyżki VAT pozostanie bez zmian – dokonany zakup nie powiększy tej nadwyżki.
Brak prawa do odliczenia VAT z uwagi na przeznaczenie nabytych towarów lub usług
Należy zacząć od towarów lub usług w stosunku do nabycia, których czynny podatnik VAT nie może odliczyć podatku VAT naliczonego.
Czynny podatnik VAT nie może odliczyć podatku VAT z faktury za nabycie towarów lub usług przeznaczonych w 100% na działalność zwolnioną z VAT. Dotyczy to sytuacji, kiedy czynny podatnik VAT prowadzi sprzedaż opodatkowaną VAT, ale i zwolnioną z VAT i konkretne zakupy przekazuje tylko na działalność zwolnioną z VAT.
Jeżeli natomiast niektóre nabycia towarów lub usług przekazuje w części na sprzedaż opodatkowaną VAT, a w części na zwolnioną z VAT to od części zakupów przeznaczonych na działalność zwolnioną z VAT czynny podatnik VAT nie odliczy podatku VAT.
Kolejna kwestia to przeznaczenie nabytych towarów lub usług na użytek prywatny. Jeżeli czynny podatnik VAT nabędzie na cele firmowe towary lub usługi, przy czym zdecyduje, że część tych towarów lub usług przeznaczy na użytek prywatny to od części przeznaczonej na użytek prywatny nie może odliczyć podatku VAT.
Niektóre towary lub usługi, których zakup pozbawia prawa do odliczenia VAT
Czynny podatnik VAT nie może odliczyć podatku VAT z faktur dotyczących nabycia usług noclegowych i gastronomicznych.
Może on jednak odliczyć podatek VAT z faktury za zakup usług noclegowych i gastronomicznych, jeżeli:
- nabycie gotowych posiłków przez podatników świadczących usługi przewozu osób przeznaczone jest dla pasażerów,
- zakup usług noclegowych dokonywany jest w celu ich dalszej odprzedaży (refaktura).
Podatku VAT nie może również odliczyć od kwot otrzymanych od nabywcy lub usługobiorcy, jako zwrot udokumentowanych wydatków poniesionych w imieniu i na rzecz nabywcy lub usługobiorcy i ujmowanych przejściowo przez podatnika w prowadzonej przez niego ewidencji na potrzeby podatku.
Użytkowanie samochodów osobowych w działalności w sposób mieszany
Czynny podatnik VAT, który używa samochodu osobowego w działalności jak i prywatnie może odliczyć tylko 50% podatku VAT naliczonego z faktur za nabycie takiego samochodu, wydatki eksploatacyjne i inne dotyczące tego samochodu.
Pozostałe 50% podatku VAT naliczonego nie podlega odliczeniu.
Limit ten dotyczy samochodów osobowych:
- nabytych na cele działalności – środki trwałe,
- wprowadzone oświadczeniem do działalności – środki trwałe,
- użytkowanych na podstawie umowy użyczenia,
- użytkowanych na podstawie umowy leasingu, najmu, dzierżawy lub umowy o podobnym charakterze.
Powyższy limit dotyczy także prywatnego samochodu osobowego czynnego podatnika VAT, który w żaden sposób nie jest wprowadzony do firmy.
Okoliczności, w których nie można odliczyć podatku VAT naliczonego z otrzymanych faktur
Poza towarami lub usługami od nabycia, których czynny podatnik VAT nie może odliczyć podatku VAT istnieją też okoliczności, w których prawodawca nie zezwala na odliczenie VAT naliczonego z faktur zakupu.
Okoliczności te przedstawiono w poniższej tabeli.
| Okoliczności, w których czynny podatnik VAT nie może odliczyć podatku VAT z otrzymanych faktur | |
| Lp. | Wyjaśnienie |
| 1. | Sprzedaż została udokumentowana fakturami lub fakturami korygującymi wystawionymi przez podmiot nieistniejący |
| 2. | Transakcja sprzedaży udokumentowana fakturą: korzysta ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem VAT, nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT |
| 3 | Wystawione faktury, faktury korygujące lub dokumenty celne stwierdzają czynności, które nie zostały w ogóle lub częściowo dokonane – w całości lub w części dotyczącej tych czynności |
| 4. | Wystawione faktury, faktury korygujące lub dokumenty celne podają kwoty niezgodne z rzeczywistością – w części dotyczącej tych pozycji, dla których podane zostały kwoty niezgodne z rzeczywistością |
| 5. | Wystawione faktury, faktury korygujące lub dokumenty celne (przedmiot faktury) odnoszą się m.in. do transakcji uczestniczących w karuzeli podatkowych |
| 6. | Faktury albo korygujące wystawione przez nabywcę zgodnie z odrębnymi przepisami nie zostały zaakceptowane przez sprzedającego |
| 7. | Wystawiono faktury, w których została wykazana kwota podatku VAT w stosunku do czynności opodatkowanych VAT, dla których nie wykazuje się kwoty podatku VAT |
ISTOTNE:
Okoliczności w których nabywca – czynny podatnik VAT nie może odliczyć podatku VAT naliczonego z otrzymanej faktury dokumentującej wydatek na cele działalności dotyczy także duplikatów faktur oraz kolejnych egzemplarzy faktur.
Odliczenie VAT z faktur wystawionych przez podatnika niezarejestrowanego, jako czynny
Czynny podatnik VAT nie może odliczyć podatku VAT naliczonego z otrzymanej faktury od podatnika (sprzedawcy), który nie jest zarejestrowany, jako czynny podatnik VAT (np. na skutek wykreślenia go z rejestru VAT).
Niemniej powyższa zasada nie dotyczy wewnątrzwspólnotowego nabycia nowego środka transportu.
Warto jednak podkreślić, że gdy nabywca i sprzedawca przy danej transakcji zachowali się jak czynni podatnicy VAT, pomimo, iż sprzedawca nie był wówczas czynnym podatnikiem VAT to znaczy:
- nabywca przeznaczył nabyte towary lub usługi na cele prowadzonej działalności i na sprzedaż opodatkowaną VAT,
- nabywca zapłacił za daną fakturę,
- sprzedawca wykonał dostawę towarów, świadczenie usług, wystawił fakturę z doliczonym podatkiem VAT, wykazał transakcję w ewidencji VAT
– to w drodze wyjątku ma prawo do odliczenia podatku VAT z otrzymanej faktury.
Potwierdza to m.in. stanowisko Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej w wydanej interpretacji indywidualnej z dnia 07.04.2021r. o sygn. 0114-KDIP1-3.4012.86.2021.2.KP w której mówi, że
„(…) Mając na uwadze powyższe należy stwierdzić, że w przedmiotowej sprawie Wnioskodawca nawiązując współpracę zweryfikował fakt prowadzenia działalności gospodarczej przez kontrahenta w CEIGD, z której wynikało, że działalność gospodarcza Kontrahenta została wpisana do CEIDG 13 stycznia 2015 r. Ponadto w wyniku weryfikacji na portalu podatkowym prowadzonym przez Ministerstwo Finansów statusu Kontrahenta w VAT, Spółka uzyskała informację, że Usługodawca był zarejestrowany jako podatnik VAT czynny od 14 stycznia 2015 r. Wynagrodzenie za świadczenie usług doradczych dokumentowane było za pomocą comiesięcznej faktury wystawionej przez Zleceniobiorcę na rzecz Spółki, która to faktura zawierała należny podatek VAT.
Uzyskując informację, że Kontrahent z dniem 10 września 2018 r. został wykreślony z rejestru na podstawie art. 96 ust. 9 pkt 4 Ustawy o VAT u Wnioskodawcy pojawiły się wątpliwości w zakresie prawa do odliczenia VAT zawartego w fakturach wystawianych przez Kontrahenta, za okres, w którym nie był on zarejestrowanym podatnikiem VAT czynnym (tj. od 10 września 2018 r. do 31 stycznia 2020 r.). Z uwagi na uzyskanie informacji, iż Zleceniobiorca nie był we wskazanym okresie zarejestrowany jako podatnik VAT czynny, Wnioskodawca z ostrożności nie dokonał obniżenia podatku należnego o podatek naliczony.
Jednocześnie jak wskazał Wnioskodawca faktury, o których mowa we wniosku wystawione przez Kontrahenta zawierają wszystkie dane, które powinna zawierać faktura, określone w art. 106e ustawy o podatku VAT. Dokumentują czynności faktycznie dokonane oraz zawierają wszystkie niezbędne dane do ustalenia tożsamości osoby, która wystawiła faktury oraz rodzaju wykonywanych usług.
Nabywane przez Spółkę usługi są wykorzystywane przez Wnioskodawcę do czynności opodatkowanych oraz nie stanowiły nadużycia prawa podatkowego w celu uzyskania korzyści majątkowej oraz też nie miały na celu obejścia przepisów prawa.
Ponadto Kontrahent został ponownie zarejestrowany jako podatnik VAT czynny w dniu 1 lutego 2020 r. oraz wedle wiedzy Wnioskodawcy Kontrahent, który wystawił faktury będące przedmiotem pytania, złożył na początku roku 2021 deklaracje VAT za dane okresy rozliczeniowe oraz zapłacił podatek, w których powstał obowiązek podatkowy z tytułu czynności udokumentowanych ww. fakturami.
Wobec powyższego oraz mając na uwadze, że czynności udokumentowane wskazanymi we wniosku fakturami były opodatkowane podatkiem VAT a Wnioskodawca nabyte od Kontrahenta usługi doradcze wykorzystywał do czynności opodatkowanych, Wnioskodawcy stosownie do art. 86 ust. 1 ustawy, przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z faktur wystawionych przez Kontrahenta, za okres od 10 września 2018 r. do 31 stycznia 2020 r., tj. w okresie gdy świadcząc na rzecz Wnioskodawcy usługi doradcze, zachowywał się jak podatnik podatku VAT, lecz nie figurował w rejestrze podatników VAT czynnych. Z odliczenia podatku Wnioskodawca będzie mógł skorzystać w rozliczeniu za poszczególne okresy, w których łącznie spełnione zostały przesłanki z art. 86 ust. 10 i 10b pkt 1 ustawy.”.
