Opublikowano: 2025-11-06

Strony umowy sprzedaży mogą ustalić, że zapłata za sprzedawany składnik majątku zostanie rozłożona na raty. Z punktu widzenia przedsiębiorcy sprzedającego środek trwały rodzi to pytanie o konsekwencje podatkowe biorąc pod uwagę przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Sprzedaż środka trwałego a podatek PIT

W pierwszej kolejności wskażmy, że zgodnie z art. 14 ust. 2 pkt 1 lit. a ustawy PIT przychodem z działalności gospodarczej są przychody z odpłatnego zbycia składników majątku będących środkami trwałymi albo wartościami niematerialnymi i prawnymi, podlegającymi ujęciu w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.

W świetle powyższego wyjaśniamy, że zaliczenie przychodu ze sprzedaży składnika majątku wykorzystywanego w prowadzonej działalności do przychodów z działalności gospodarczej jest możliwe, jeśli spełnione zostaną łącznie następujące warunki:

• składnik majątku wykorzystywano dla celów prowadzonej działalności gospodarczej,
• składnik ten stanowi/stanowił środek trwały w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych,
• składnik majątku podlegał ujęciu w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.

Po spełnieniu łącznie wszystkich ww. przesłanek określony składnik majątku spełnia definicję środka trwałego.

Warto też zaznaczyć, że powyższą normą objęty został przychód z odpłatnego zbycia tych składników majątku, które spełniają ustawową definicję środka trwałego, podlegającego ujęciu w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, niezależnie od tego, czy podatnik wprowadził, czy też nie wprowadził tych składników do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, jak również od tego, czy zaliczał do kosztów uzyskania przychodów odpisy amortyzacyjne dokonywane od ich wartości początkowej (zwłaszcza, że część środków trwałych objęta jest ustawowym wyłączeniem z amortyzacji podatkowej).

Dodatkowo zgodnie z art. 24 ust. 2 ustawy PIT dochodem z odpłatnego zbycia składników majątku, o których mowa w art. 14 ust. 2 pkt 1, wykorzystywanych na potrzeby działalności gospodarczej jest różnica między przychodem z odpłatnego zbycia, a wartością początkową wykazaną w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, z zastrzeżeniem pkt 2, powiększona o sumę odpisów amortyzacyjnych, o których mowa w art. 22h ust. 1 pkt 1, dokonanych od tych środków i wartości.

Powyższy przepis, określając sposób ustalania dochodu z odpłatnego zbycia środków trwałych nie posługuje się kategorią kosztów podatkowych, lecz wskazuje na konieczność uwzględnienia w tej mierze wyłącznie trzech wartości:

• przychodu z odpłatnego zbycia,
• wartości początkowej środka trwałego,
• sumy odpisów amortyzacyjnych.

W kontekście opisanej sprzedaży z rozłożeniem płatności na raty bardzo ważne znaczenie ma treść art. 14 ust. 1 ustawy PIT, który wskazuje, że za przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej uważa się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont.

Jak wskazał NSA w wyroku z dnia 04.09.2024 r. II FSK 1403/21 skoro przychodem z pozarolniczej działalności gospodarczej są kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, to dla celów podatkowych nie jest istotne to, czy podatnik faktycznie otrzymał zapłatę za wykonane przez niego usługi. Dla zastosowania art. 14 ust. 1 ustawy PIT istotne jest ustalenie w jakiej dacie podatnik (wierzyciel) mógł najwcześniej domagać się od swojego kontrahenta (dłużnika) zapłaty za wykonanie usługi (sprzedaż towaru). Istotnym zatem dla powstania przychodu należnego w przypadku niewystawienia faktury i braku zapłaty staje się fakt wykonania usługi.

Sam brak zapłaty nie powoduje, iż osoba fizyczna wykonująca działalność gospodarczą nie uzyskuje przychodu. Co więcej, nawet brak możliwości uzyskania zapłaty nie powoduje, że przychód nie wystąpi (wyrok NSA z dnia 25.10.2024 r. II FSK 145/22).

WAŻNE

Fakt otrzymania zapłaty w ratach nie wpływa na kwestię ustalenia przychodu z pozarolniczej działalności gospodarczej ponieważ przychodem przedsiębiorcy jest kwota należna, a nie kwota faktycznie otrzymana.

Sprzedaż środka trwałego z płatnością rozłożoną na raty a metoda kasowa PIT

Od 2025 roku dla podatników prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą przewidziano możliwość wyboru kasowej metody rozliczania podatku PIT. Zgodnie z art. 14c ust. 2 ustawy PIT  w przypadku metody kasowej rozliczania przychodów za datę powstania przychodu, co do zasady, uważa się dzień uregulowania należności.

Jak wynika z treści art. 14c ust. 1 ustawy PIT podatnik, w tym podatnik rozpoczynający prowadzenie działalności gospodarczej, osiągający przychody z działalności gospodarczej prowadzonej samodzielnie stosuje metodę kasową rozliczania przychodów, jeżeli łącznie są spełnione następujące warunki:

1. przychody z prowadzonej samodzielnie działalności gospodarczej w roku bezpośrednio poprzedzającym rok podatkowy nie przekroczyły kwoty 1 000 000 zł, przy czym w przypadku przedsiębiorstwa w spadku w przychodach uwzględnia się również przychody z działalności gospodarczej prowadzonej samodzielnie przez zmarłego przedsiębiorcę;

2. w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą nie prowadzi ksiąg rachunkowych;

3. złoży właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego sporządzone na piśmie oświadczenie o wyborze metody kasowej rozliczania przychodów w terminie do dnia 20 lutego roku podatkowego, a w przypadku podatnika rozpoczynającego prowadzenie działalności gospodarczej w trakcie roku podatkowego – w terminie do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu rozpoczęcia działalności gospodarczej, a jeżeli rozpoczęcie działalności gospodarczej nastąpiło w grudniu roku podatkowego – w terminie do końca roku podatkowego.

Ponadto jak wskazuje art. 14c ust. 3 ustawy PIT na potrzeby metody kasowej rozliczania przychodów przez uregulowanie należności rozumie się również:

1. częściowe uregulowanie należności;

2. wpłaty na poczet dostaw towarów i usług, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych.

W tym miejscu należy jednak wyraźnie wskazać, że zgodnie z art. 14c ust. 6 ustawy PIT metoda kasowa rozliczania przychodów nie ma zastosowania do przychodów z odpłatnego zbycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych ujętych w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.

Powyższe oznacza, że ustawodawca wprost wyłączył możliwość zastosowania metody kasowej do przychodu z pozarolniczej działalności gospodarczej.

WAŻNE

W przypadku podatników, którzy zgodnie z art. 14c ustawy PIT wybrali metodę kasową ustalania przychodu, do przysporzenia z tytułu zbycia środka trwałego znajdą zastosowanie ogólne zasady wynikające z art. 14 ust. 1 ustawy PIT.

Podsumowując powyższe należy wskazać, że niezależnie od wybranej przez podatnika metody ustalania przychodu z pozarolniczej działalności gospodarczej w przypadku sprzedaży środka trwałego na raty przychodem jest kwota należna nawet jeżeli nie została otrzymana w całości.