Opublikowano: 2025-11-21

W praktyce gospodarczej mają miejsce sytuacje, w których bardzo trudno jest ustalić wartość początkową posiadanego środka trwałego. Może się to wiązać z brakiem dokumentów nabycia. Może to być spowodowane upływem znacznego okresu czasu i dokonania na środku trwałym gruntownego remontu.

Przyczyn może być bardzo wiele, ale każdy przypadek musi być rozpatrywany indywidualnie.

Składnik majątku będący środkiem trwałym

Składnik majątku stanowiący środek trwały musi spełniać spełnione poniższe, ustawowe warunki:

• stanowić własność lub współwłasność podatnika,
• być zakupiony ze środków podatnika,
• zostać nabyty na cele prowadzonej działalności gospodarczej.
• być kompletny i zdatny do użytku w momencie przyjęcia do używania,
• być używany w działalności powyżej 12 miesięcy.

ISTOTNE:

Należy podkreślić, iż środek trwały może zostać zakupiony na cele prowadzonej działalności gospodarczej z zamiarem jego przeznaczenia na wynajem, dzierżawę, leasing lub czynność o podobnym charakterze.

Ustalenie wartości początkowej środka trwałego

Podatnik prowadzący działalność gospodarczą, który zakupi albo wytworzy składnik majątku stanowiący środek trwały ma obowiązek jeszcze przed przyjęciem go do używania w firmie ustalić wartość początkową.

Ustalenie wartości początkowej środka trwałego przed przyjęciem go do używania w firmie dotyczy tylko środków trwałych nabytych (w różnej formie) do działalności albo wytworzonych przez podatnika w działalności tego podatnika.

Ustalenie wartości początkowej środka trwałego przed przyjęciem go do używania w działalności nie dotyczy środków trwałych obcych używanych przed podatnika na podstawie umowy najmu, dzierżawy, leasingu (wyjątek leasing finansowy).

Sposób ustalenia wartości początkowej środka trwałego zależy od sposobu nabycia środka trwałego.

Sposób ustalenia wartości początkowej środka trwałego zależy od formy jego nabycia
W jaki sposób podatnik nabył środek trwały	Właściwy sposób ustalenia wartości początkowej środka trwałego
Odpłatne nabycie	Cena nabycia środka trwałego a jeżeli był używany przez podatnika przed wprowadzeniem ich do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych i nie był wcześniej amortyzowany – cena jego nabycia, nie wyższa jednak od jego wartości rynkowej
Częściowo odpłatne nabycie	Cena nabycia środka trwałego powiększona o wartość przychodu z nieodpłatnych świadczeń
Nabycie w drodze spadku, darowizny lub w inny nieodpłatny sposób	Wartość rynkowa z dnia nabycia, chyba, że umowa darowizny albo umowa o nieodpłatnym przekazaniu określa tę wartość w niższej wysokości
Otrzymanie środka trwałego w związku z likwidacją spółki lub osoby prawnej	Ustalona przez podatnika wartość poszczególnych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, nie wyższa jednak od ich wartości rynkowej
Pozostałe formy nabycia

Jeżeli podatnik wytworzył we własnym zakresie środek trwały wówczas wartość początkową określa, jako koszt wytworzenia tego środka trwałego. Do kosztu wytworzenia zalicza m.in. materiały, media, różnego rodzaju usługi, wynagrodzenia pracowników (składki ZUS), opłaty, odsetki od kredytu, jeżeli był wzięty, ale tylko do dnia przekazania środka trwałego do używania, pozwolenia, inne wydatki.

Ustalenie wartości środka trwałego na drodze wyceny dokonanej przez podatnika

Od czasu do czasu zdarzają się wyjątkowe sytuacje, w których podatnik nie jest w stanie określić wartości niegdyś nabytego albo wytworzonego środka trwałego.

Przyczyn tego stanu rzeczy może być bardzo wiele.

Jak wówczas ustalić wartość początkową środka trwałego? Z pomocą przychodzi tutaj art. 22g ust. 8 oraz 9 ustawy z dnia 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2025 r. poz. 163 zwanej dalej ustawą o PIT).

Podatnik nie jest w stanie ustalić wartości początkowej środka trwałego
Podatnik nie może ustalić ceny nabycia środka trwałego	Podatnik nie może ustalić kosztu wytworzenia
Jeżeli podatnik nie jest w stanie określić ceny nabycia środków trwałych lub ich części nabytych przed dniem wprowadzenia do ewidencji środków trwałych wówczas, jako wartość początkową tych środków przyjmuje wartość wynikającą z własnej wyceny, z uwzględnieniem cen rynkowych środków trwałych tego samego rodzaju z grudnia roku poprzedzającego rok założenia ewidencji lub sporządzenia wykazu oraz stanu i stopnia ich zużycia	Jeżeli podatnik nie jest w stanie określić kosztu wytworzenia wówczas wartość początkową środków trwałych ustala w wysokości uwzględniającej ceny rynkowe (danego środka trwałego) przy pomocy biegłego, powołanego przez podatnika.

A zatem podatnik może się posiłkować ustaleniem wartości początkowej na podstawie wyceny dokonanej przez siebie, ale tylko w wyjątkowych sytuacjach. Ustalenie ceny środka trwałego dokonanej przez podatnika oznacza przeanalizowanie rynku lokalnego i cen na tym rynku dotyczących środka trwałego takiego samego rodzaju, typu, wieku, jaki posiada podatnik.

Powstaje w tym miejscu zasadnicze pytanie. Jakie to mogą być sytuacje, w których podatnik może dokonać samodzielnego określenia ceny, wartości środka trwałego?

Ustalenie wartości środka trwałego na drodze wyceny dokonanej przez podatnika w praktyce

W pierwszej przytoczonej interpretacji indywidualnej z dnia 09.04.2025r. o sygn. 0113-KDIPT2-1.4011.259.2021.10.MGR ojciec podatnika posiadał samochód ciężarowy począwszy od początku lat 90-tych. Samochód ciężarowy był wykorzystywany przez ojca podatnika jedynie okazjonalnie Ojciec podatnika chciał się go pozbyć, ponieważ będąc na zasiłku przedemerytalnym nie był zainteresowany utrzymywaniem niepotrzebnego mu samochodu.

W związku z tym i wobec narastających usterek ojciec podatnika sprzedał jemu owy samochód w pierwszej połowie 2017r. za kwotę 1.500 zł (umowa kupna) z przeznaczeniem do celów prywatnych. Samochód został nabyty przed rozpoczęciem działalności gospodarczej.

Samochód wymagał jednak sporych nakładów na naprawę i przywrócenie go do stanu używalności. Podatnik dokonał wszelkich naprawa jak i opłat ubezpieczeniowych.

Natomiast w kwietniu 2017 r. na podstawie ekspertyzy technicznej rzeczoznawcy stwierdzono, że dany samochód uzyskał status pojazdu historycznego. Taka kwalifikacja zwalnia z obowiązku zachowania ciągłości polisy OC, można wykupić polisę OC krótkoterminową na czas użytkowania pojazdu. Uzyskanie zwolnienia z obowiązku opłacania składek za samochód ciężarowy było dla podatnika warunkiem obowiązkowym i koniecznym do tego, aby był zainteresowany przejęciem samochodu, ponieważ składka roczna na stary samochód dostawczy z silnikiem o pojemności 2,4 l była zbyt wysoka.

Podatnik rozpoczął działalność od maja 2018r. Przedmiot tej działalności to prowadzenie rejsów żeglarskich, wynajmu sprzętu pływającego oraz naprawy sprzętu pływającego, zgodnie z PKD 50.30.Z (działalność przeważająca) – Transport wodny śródlądowy pasażerski, 33.15.Z – Naprawa i konserwacja statków i łodzi, 77.21.Z.

W lipcu 2018r. podatnik rozpoczął wykorzystywanie ww. samochodu w swojej działalności. Użytkowanie tego samochodu początkowo było okazjonalne, ale z racji tego, że był on przydatny podatnik w 2019r. wprowadził go do ewidencji środków trwałych.

Wprowadzenie tego samochodu do ewidencji środków trwałych spowodowało konieczność określania jego wartości początkowej. I tutaj pojawił się poważny problem, bowiem podatnik nie posiada żadnych dokumentów na wykonane naprawy, ani rachunku za opinię techniczną.

Podatnik posiada jedynie niektóre stare części na dowód ich wymiany, tj. most napędowy, czy starą 4-ro biegową skrzynię biegów. W związku z powyższym podatnik dokonał samodzielnej wyceny pojazdu. Należy też zauważyć, iż niektóre naprawy podatnik nie wykonał samodzielnie a zlecił je firmom zewnętrznym np. naprawa instalacji elektrycznej niemniej warsztat nie potrafił jej skutecznie naprawić.

Podatnik dodał, że jest miłośnikiem zabytkowych pojazdów. Atut takiego pojazdu jest taki, że będąc nieużywanym nie będzie wymagał ponoszenia żadnych kosztów (ubezpieczenie). Oprócz tego samochodu podatnik posiada 21-letni pojazd samochodowy, które również będzie chciał zarejestrować, jako pojazd zabytkowy.

Podatnik uważa, że w tej sytuacji posiada uprawnienie do samodzielnej wyceny – ustalenia wartości początkowej odkupionego od ojca samochodu ciężarowego.

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej wpierw stwierdził, że stanowisko podatnika jest nieprawidłowe jednak na skutek wyroku z 07.11.2024 r. o sygn. akt II FSK 188/22 uchylono daną interpretację indywidualną i przekazano do ponownego rozpatrzenia z uwzględnieniem tego wyroku.

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej uznał wówczas stanowisko podatnika za prawidłowe

„(…) W sytuacji Wnioskodawcy nie można zastosować tego przepisu (określającego wartość początkową na podstawie posiadanych dokumentów zakupu). Wynika to z tego, że nie posiada On rachunków na wydatki wykonane na samochód, jego naprawę oraz opinię rzeczoznawcy, czyli nie jest w stanie określić części ceny nabycia, której definicja znajduje się w art. 22g ust. 3 Ustawy o PIT. Art. 22g ust. 8 Ustawy o PIT, mówiący o wycenie dokonanej przez podatnika, jest wyjątkiem od podstawowej zasady określania wartości początkowej, którego można zastosować warunkowo w sytuacji, kiedy wydatki były dokonane przed dniem założenia ewidencji środków trwałych.

W momencie zakupu, naprawy i usprawniania samochodu Wnioskodawca był osobą nieprowadzącą działalności gospodarczej, więc nie gromadził paragonów i rachunków za zakupione materiały i części. Wszystkie naprawy i usprawnienia były wykonane przed dniem założenia ewidencji środków trwałych. Jest to moment kluczowy, określony w art. 22g ust. 8 Ustawy o PIT, ponieważ jeżeli wydatki były dokonywane przed dniem założenia ewidencji, dopuszczalne jest skorzystanie z wyceny dokonanej przez podatnika. Jednocześnie Wnioskodawca zaznacza, że w sprawie nie toczy się kontrola podatkowa, ani postępowanie podatkowe.

Zgodnie z art. 22g ust. 8 Ustawy o PIT, jeżeli nie można ustalić ceny nabycia środków trwałych lub ich części nabytych przez podatników przed dniem założenia ewidencji lub sporządzenia wykazu, o których mowa w art. 22n, wartość początkową tych środków przyjmuje się w wysokości wynikającej z wyceny dokonanej przez podatnika, z uwzględnieniem cen rynkowych środków trwałych tego samego rodzaju z grudnia roku poprzedzającego rok założenia ewidencji lub sporządzenia wykazu oraz stanu i stopnia ich zużycia. (…)”