Z uwagi na zasadę swobody umów oraz wolny rynek każdy przedsiębiorca może dowolnie kształtować ceny sprzedawanych towarów. Biorąc jednak pod uwagę autonomię prawa podatkowego warto zastanowić się czy sprzedaż towarów poniżej ich ceny zakupu wywołuje jakiekolwiek skutki w sferze podatku PIT lub VAT.

Sprzedaż towarów poniżej ceny zakupu a podatek dochodowy

Przepisy prawa podatkowego wskazują, że przychodem z działalności gospodarczej są kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont (a więc cena wyrażona w umowie sprzedaży). Tak stanowi wprost art. 14 ust. 1 ustawy PIT.

Zasadniczo zatem cena powinna odpowiadać wartości rynkowej aczkolwiek z uwagi na różne okoliczności faktyczne nie w każdym przypadku musi to być regułą o charakterze bezwzlędnym.

Należy zauważyć, że podatnik ma prawo swobodnie układać swoje interesy tak, by działalność gospodarcza była dla niego opłacalna pod względem ekonomicznym, w tym stosując np. znaczne rabaty cenowe, jeśli jest to w jego uznaniu zasadne dla osiągnięcia tego celu. 

Biorąc zatem pod uwagę wykładnię gospodarczą można przyjąć, że dopuszczalne z ekonomicznego punktu widzenia jest dokonanie sprzedaży towarów poniżej ceny zakupu czy nawet dokonanie sprzedaży za kwotę symboliczną np. 1 zł.

W tym zakresie podatnicy mogą powoływać się na tzw. wykładnię gospodarczą, która przewija się w wyrokach sądów administracyjnych.

Gospodarczo racjonalne decyzje, podejmowane pierwotnie w określonych warunkach, w związku z negatywną zmianą okoliczności (np. wzrostem cen, obniżeniem popytu, wzrostem kosztów, zmianą koniunktury), mogą skutkować koniecznością podejmowania działań zmierzających do zachowania lub zabezpieczenia źródeł przychodów i ponoszenia w związku z tym wydatków (wyrok NSA z dnia 20.04.2017r., II FSK 703/15 )

Natomiast WSA w Warszawie w wyroku z dnia 25.04.2017r., III SA/Wa 224/16 wskazał, że jeżeli transakcje nie prowadzą do nadużyć, to organy nie powinny ingerować w przyjęty przez zainteresowanych model współpracy.

Jednocześnie organy podatkowe podkreślają, że stosowanie znacznych rabatów jest niedopuszczalne w zakresie jakim ma ono służyć tzw. obejściu przepisów prawa i uniknięciu opodatkowania danej czynności. Tak więc każdy zastosowany upust/rabat/obniżka winien być uzasadniony ekonomicznie i prowadzić w końcowym efekcie do osiągnięcia celu jaki został wytyczony dla działalności gospodarczej, tj. zarobku.

Równolegle sprzedaż towarów po zaniżonej cenie (o ile jest to uzasadnione ekonomicznie) nie może prowadzić do wykluczenia czy też ograniczenia prawa podatnika do zaliczenia wydatku w ciężar kosztów podatkowych. Takie stanowisko potwierdza przykładowo interpretacja Dyrektora KIS z dnia 19.04.2019r., nr 0112-KDIL3-1.4011.85.2019.2.AGR,.

Przykładowo zatem podatnik który zakupi 1000 sztuk towaru handlowego po cenie 10 zł i następnie z uwagi na zorganizowanie promocji (np. z uwagi na krótki termin przydatności towarów) sprzeda te towary za 1 zł rozpozna przychód podatkowy w kwocie 1000 zł i jednocześnie ma prawo do zaliczenia w koszty całej wartości zakupionego towaru tj. 10 000 zł.

WAŻNE

Na gruncie podatku PIT dopuszczalne jest dokonanie sprzedaży towarów poniżej ceny zakupu w takim zakresie w jakim jest to uzasadnione względami ekonomicznymi i nie ma na celu sztucznego zaniżenia przychodu.

Sprzedaż towarów poniżej ceny zakupu a podatek od towarów i usług

Analogiczne wnioski w analizowanym przypadku można wyprowadzić w oparciu o przepisy ustawy VAT. Tutaj również organy podatkowe akceptują możliwość sprzedaży towarów handlowych poniżej ich ceny zakupu.

Przykładowo w interpretacji Dyrektora KIS z dnia 19.05.2022 r., nr 0114-KDIP4-2.4012.143.2022.1.WH wskazano, że przepisy ustawy VAT nie ograniczają podatnika w swobodzie ustalania ceny (udzielenia rabatu), czyli możliwa jest sprzedaż po cenie niższej (nawet znacznie) niż rzeczywista wartość danego towaru, czy usługi. Jedynie w sytuacji, gdy między podmiotami (kontrahentami) istnieją powiązania organ podatkowy może określić wysokość obrotu na podstawie wartości rynkowej tych towarów lub usług, ale tylko w sytuacji, gdyby związki te miały wpływ na ustalenie ceny.

Przypomnijmy, że podstawą opodatkowania podatkiem VAT – zgodnie z art. 29a ust. 1 ustawy – jest wszystko co stanowi zapłatę. Dodatkowo podstawa opodatkowania nie obejmuje kwot udzielonych nabywcy lub usługobiorcy opustów i obniżek cen, uwzględnionych w momencie sprzedaży (art. 29a ust. 7 pkt 2 ustawy).

Przepis powyższy nie odnosi się do pojęcia ceny rynkowej sprzedawanych towarów.

W rezultacie o ile ustalenie ceny za towary handlowe nie służy obejściu przepisów prawa i uniknięciu opodatkowania danej czynności, to przyjęta cena sprzedaży – nawet jeżeli jest skalkulowana poniżej ceny zakupu – stanowi podstawę opodatkowania podatkiem VAT. Sprzedaż produktów po cenie promocyjnej nie powoduje po stronie sprzedawcy obowiązku opodatkowania transakcji podatkiem VAT ponad wartość promocyjną.

Zastosowanie zaniżonej ceny nie powoduje również pozbawienia prawa do odliczenia podatku naliczonego od zakupionych towarów. W tym zakresie podatnicy mogą odwołać się do tez zawartych w wyroku TSUE z 27 września 2001 r. w sprawie CIBO Participations S.A. (C-16/00), gdzie Trybunał wskazał, że istnienie bezpośredniego związku między daną transakcją nabycia, a daną transakcją (lub transakcjami) dostaw lub świadczenia usług, stanowi warunek nabycia przez podatnika prawa do odliczenia naliczonego podatku od wartości dodanej.

WAŻNE

Również na gruncie podatku od towarów i usług dopuszczalne jest dokonanie odpłatnej dostawy towarów po cenie niższej niż cena zakupu. Mając na uwadze powołane przepisy należy stwierdzić, że koszty nabycia towarów sprzedawanych po cenie promocyjnej pozostają w bezpośrednim związku z prowadzoną działalnością i jeżeli są wykorzystywane w ramach tej działalności do czynności opodatkowanych podatkiem VAT to podatnik zachowuje prawo do odliczenia podatku naliczonego od wydatku na ich zakup.

Końcowo należy też przypomnieć, że inaczej będzie kształtować się prawnopodatkowa sytuacja gdy do sprzedaży towarów poniżej ceny zakupu dochodzi pomiędzy tzw. podmiotami powiązanymi. Zarówno bowiem przepisy ustawy PIT jak i ustawy VAT zawierają szczególne regulacje nakazujące w takim przypadku zachowanie ceny na poziomie rynkowym w transakcjach pomiędzy podmiotami powiązanymi.