Obowiązek podatkowy w podatku dochodowym PIT
Przedsiębiorcy bardzo często spotykają się z określeniem – obowiązek podatkowy. Warto zrozumieć te podstawowe zagadnienie, bowiem w praktyce ułatwia ono udzielenie odpowiedzi na pytanie – czy i kiedy podatnik będzie musiał rozpoznać przychód z działalności i go opodatkować.
Co to jest obowiązek podatkowy
Obowiązek podatkowy znaczy po prostu obowiązek dokonania przez zobowiązanego podatnika opodatkowania jakiejś czynności np. sprzedaży towarów lub usług w określonym ustawowo czasie.
Jeżeli jest mowa o obowiązku podatkowym w PIT oznacza to obowiązek dokonania opodatkowania podatkiem PIT jakiejś czynności np. sprzedaży.
Obowiązek podatkowy w PIT z tytułu prowadzonej działalności
Obowiązek podatkowy w podatku PIT z tytułu prowadzonej przez niego działalności gospodarczej oznacza dzień, w którym owy podatnik jest zobligowany do dokonania opodatkowania podatkiem PIT uzyskanego przysporzenia z prowadzonej działalności.
Ogólna zasada mówi, iż przychód (przysporzenie) z działalności gospodarczej skutkujące obowiązkiem opodatkowania podatkiem dochodowym PIT to kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont.
U czynnych podatników VAT przychód ten należy pomniejszyć o należny podatek VAT z dokonanej sprzedaży towarów lub usług.
Warto w tym miejscu postawić następujące pytanie. Czym konkretnie jest to przysporzenie?
W art. 14 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2025 r. poz. 163 zwanej dalej ustawą o PIT) ustawodawca wymienił katalog przychodów podlegających obowiązkowi podatkowemu w PIT, czyli obowiązkowi dokonania opodatkowania podatkiem PIT.
| Przysporzenia z tytułu prowadzonej działalności podlegające obowiązkowi opodatkowania PIT | |
| Lp. | Rodzaj przysporzenia |
| 1. | Ze sprzedaży towarów lub usług |
| 2. | Ze sprzedaży składników majątku typu środki trwałe, wyposażenie, pozostałe składniki majątku |
| 3. | Z otrzymanych dotacji, subwencji, dopłat, zwrotów kosztów |
| 4. | Ze zrealizowanych różnic kursowych |
| 5. | Z odsetek |
| 6. | Z kar umownych |
| 7. | Wartość umorzonych lub przedawnionych zobowiązań |
| 8. | Wartość zwróconych wierzytelności |
| 9. | Wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń |
| 10. | Przychody z najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy oraz z innych umów o podobnym charakterze, składników majątku związanych z działalnością gospodarczą |
| 11. | Otrzymane odszkodowania za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą lub z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej |
| 12. | Pozostałe przysporzenia |
W tym miejscu należy jednak podkreślić, iż w art. 14 ust. 3 ustawy o PIT przewidziano przysporzenia, które nie stanowią przychodu do opodatkowania a więc w stosunku do tych przysporzeń podatnik nie będzie zobowiązany do dokonania opodatkowania (nie powstanie obowiązek podatkowy w PIT). Do tych przysporzeń zalicza się m.in.:
- kwoty naliczonych, lecz nieotrzymanych odsetek od należności, w tym również od udzielonych pożyczek,
- zwrócone, umorzone lub zaniechane podatki i opłaty stanowiących dochody budżetu państwa albo budżetów JST, niezaliczone do kosztów uzyskania przychodów,
- pobrane wpłaty lub zarachowane należności na poczet dostaw towarów i usług, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych, a także otrzymanych lub zwróconych pożyczek (kredytów), w tym również uregulowanych w naturze, z wyjątkiem skapitalizowanych odsetek od tych pożyczek (kredytów),
- zwrócone inne wydatki niezaliczone do kosztów uzyskania przychodów,
- pozostałe przysporzenia.
Kiedy powstaje przychód z działalności podlegający obowiązkowi podatkowemu w PIT
Obowiązek opodatkowania oznacza dokonanie przez podatnika opodatkowania konkretnego zdarzenia, które u niego wystąpiło – zrealizowana czynność powodująca uzyskanie przysporzenia.
Należy jednak także odpowiedzieć na pytanie, kiedy to przysporzenie (przychód) wystąpi, aby móc dokonać opodatkowania podatkiem PIT (wypełnić obowiązek podatkowy w PIT).
ISTOTNE:
Przychód (przysporzenie) z działalności gospodarczej powstaje w dniu:
- wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi, albo częściowego wykonania usługi, albo
- wystawienia faktury, albo
- uregulowania należności.
| Kiedy podatnik ma obowiązek rozpoznać i opodatkować przysporzenie z działalności gospodarczej | |
| Dzień dokonania dostawy towarów lub wykonania usług | Obowiązek opodatkowania podatkiem dochodowym PIT nastąpi w dniu wystąpienia jednego z wymienionych zdarzeń, jako pierwsze |
| Dzień wystawienia faktury | |
| Dzień uregulowania należności | |
Jeżeli jako pierwsze z ww. zdarzeń wystąpi dokonanie dostawy towarów lub świadczenie usługi to dzień dokonania dostawy towarów lub wyświadczenia usługi będzie dniem dokonania obowiązkowego opodatkowania podatkiem PIT wartości tej sprzedaży (według stawki podatku dochodowego zgodnie z wybraną formą opodatkowania).
Jeżeli jako pierwsze z ww. zdarzeń będzie miało miejsce wystawienia faktury to dzień wystawienia faktury będzie dniem dokonania obowiązkowego opodatkowania podatkiem PIT wartości tej faktury – transakcji (według stawki podatku dochodowego zgodnie z wybraną formą opodatkowania).
Jeżeli pierwszym zdarzeniem będzie otrzymanie całości należności za niezrealizowaną jeszcze transakcję to dzień otrzymania całości należności będzie dniem dokonania obowiązkowego opodatkowania podatkiem PIT wartości tej faktury – transakcji (według stawki podatku dochodowego zgodnie z wybraną formą opodatkowania).
ISTOTNE:
Wyjątkiem od standardowych momentów powstania przychodu podlegającego opodatkowaniu podatkiem PIT jest sytuacja, w której rozliczenie transakcji odbywa się w okresach rozliczeniowych np. najem, stałą obsługa biurowa, inne usługi.
Jeżeli strony transakcji określą w umowie lub na fakturze, że usługa będzie rozliczana w okresach rozliczeniowych (miesiąc, kwartał, półrocze, rok), wówczas datą obowiązku opodatkowania przychodu będzie ostatni dzień okresu rozliczeniowego z umowy lub z faktury, nie rzadziej jednak niż raz w roku.
Należy podkreślić, iż obowiązek podatkowy w podatku dochodowym PIT nie powstaje z tytułu otrzymania zaliczki, przedpłaty. Powstaje z tytułu otrzymania zapłaty pełnej należności, ale nie z tytułu otrzymania zaliczek czy przedpłat.
W tym wypadku także występuje wyjątek od reguły.
Od 2025r. osoby fizyczne samodzielnie prowadzące działalność gospodarczą (z wyłączeniem wspólników spółek cywilnych, jawnych, partnerskich) i stosujące formę opodatkowania:
- podatek liniowy, albo
- skalę podatkową, albo
- ryczałt ewidencjonowany
– mogą stosować metodę rozliczania kosztów i przychodów (ryczałt tylko przychody) – tzw. kasowy PIT.
W tej metodzie wyjątkowo otrzymanie zaliczki stanowi przychód podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym PIT w dacie jej otrzymania.
