W naszym dzisiejszym artykule zastanowimy się jakie są podatkowe skutki dokonania omyłkowej rezygnacji ze zwolnienia podmiotowego z VAT w zakresie rejestracji na potrzeby podatku od towarów i usług. Zastanowimy się czy błędne wypełnienie formularza VAT-R wiąże się dla podatnika z negatywnymi konsekwencjami podatkowymi w zakresie utraty prawa do zwolnienia.

Zasady dokonywania zgłoszenia rejestracyjnego na potrzeby podatku VAT

Jak wynika z treści art. 96 ust. 1 ustawy VAT podatnicy są obowiązani przed dniem wykonania pierwszej czynności opodatkowanej złożyć naczelnikowi urzędu skarbowego zgłoszenie rejestracyjne, z zastrzeżeniem ust. 3.

Natomiast art. 96 ust. 3 ustawy VAT podaje, że podatnicy u których sprzedaż jest zwolniona od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 lub wykonujące wyłącznie czynności zwolnione od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 lub przepisów wydanych na podstawie art. 82 ust. 3, mogą złożyć zgłoszenie rejestracyjne.

Naczelnik urzędu skarbowego po weryfikacji danych podanych w zgłoszeniu rejestracyjnym rejestruje podatnika jako „podatnika VAT czynnego”, a w przypadku podatników, o których mowa w ust. 3 – jako „podatnika VAT zwolnionego”, i na wniosek podatnika potwierdza to zarejestrowanie.

Zgodnie z wyrokiem WSA w Krakowie z dnia 14.07.2017r., I SA/Kr 1348/16 jeżeli doszło do zarejestrowania podmiotu, który złożył zgłoszenie rejestracyjne, to samo zarejestrowanie i potwierdzenie zarejestrowania jest czynnością materialno-techniczną. Z czynnościami materialno-technicznymi mamy bowiem do czynienia, gdy akty i czynności podejmowane są na podstawie przepisów prawa, które nie wymagają autorytatywnej konkretyzacji (np. w formie decyzji), a jedynie potwierdzenia uprawnienia lub obowiązku wynikającego z przepisów prawa.

WAŻNE

W przypadku podatników, którzy korzystają ze zwolnienia podmiotowego od VAT na mocy art. 113 ust. 1 ustawy dokonanie zgłoszenia rejestracyjnego VAT-R ma charakter dobrowolny.

Omyłkowa rezygnacja ze zwolnienia bez negatywnych skutków podatkowych

Przedmiotem rozstrzygnięcia NSA w wyroku z dnia 26.01.2024r, I FSK 1751/19 był ciekawy przypadek w którym podatnik, który przez cały okres prowadzenia działalności gospodarczej zachowywał się jak podmiot zwolniony od VAT omyłkowo zaznaczył w zgłoszeniu VAT-R, że rezygnuje ze zwolnienia. Wskazany podatnik wystawiał dokumenty sprzedaży bez kwoty podatku należnego jak również nie odliczał podatku naliczonego.

W ocenie fiskusa fakt dokonania rejestracji jako podatnik VAT czynny – na skutek rezygnacji ze zwolnienia w zgłoszeniu VAT-R – obligował podatnika do zapłaty podatku należnego VAT od każdej czynności.

NSA we wskazanym wyroku potwierdził, że samo zarejestrowanie i potwierdzenie zarejestrowania jest czynnością materialno-techniczną. Tym samym za wadliwe należało uznać założenie organów podatkowych iż błąd formalny popełniony na etapie dokonywania zgłoszenia rejestracyjnego ma charakter nieodwracalny, tj. decydujący o statusie skarżącego na kilkadziesiąt okresów rozliczeniowych. O statusie danego podmiotu jako podatnika VAT lub podmiotu korzystającego ze zwolnienia od VAT decydują bowiem względy materialnoprawne, a nie formalne.

Skoro podatnik nie wystawiał faktur i nie prowadził dokumentacji przewidzianej dla podatników VAT jak również nie odliczał podatku naliczonego to dokonywane przez niego czynności nie stanowią nadużycia prawa, a wynikają z oczywistych błędów pisarskich lub błędnej wykładni przepisów bądź niezrozumienia treści formularzy podatkowych.

Dalej NSA wskazał, że o tym, czy dany podmiot jest podatnikiem VAT, czy też korzysta ze zwolnienia od VAT, nie decydują kryteria formalne związane z rejestracją. Istotne są bowiem kryteria obiektywne. Zasada sprawiedliwości podatkowej wywodzona z treści art. 1 Konstytucji RP także sprzeciwia się temu, aby na podstawie błędnej rejestracji skarżącego jako czynnego podatnika VAT nałożyć na niego ciężar podatku należnego bez jednoczesnego przyznania mu prawa do odliczenia podatku naliczonego, w sytuacji gdy pozostawał on przez kilka lat w usprawiedliwionym przekonaniu, że korzysta ze zwolnienia od VAT na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy VAT.

Podatnikiem VAT może stać się podmiot, który nie dopełnił rejestracji na takie potrzeby, ale spełnia materialne przesłanki bycia podatnikiem. W taki sam sposób należy oceniać omyłkową rezygnację ze zwolnienia podatkowego przy dokonywaniu czynności rejestracji. Wiodące znaczenie należy przypisać działaniom, które wypełniają materialną stronę zarówno bycia podatnikiem VAT, jak też korzystania ze zwolnienia podmiotowego.

WAŻNE

W ocenie sądów administracyjnych charakter czynności rejestracyjnych jest wtórny wobec posiadania statusu podatnika VAT, stąd egzekwowanie praw wynikających ze składanych w tym zakresie przez podatników dokumentów nie może być realizowane w sposób nieproporcjonalny do celu, któremu procedura rejestracyjna służy.

Mając na uwadze powyższy wyrok NSA należy postawić tezę, że omyłkowe uzupełnienie zgłoszenia rejestracyjnego VAT-R nie jest determinujące dla statusu podatnika podatku VAT.

Wiodące znaczenie należy przypisać działaniom, które wypełniają materialną stronę zarówno bycia podatnikiem VAT, jak też korzystania – zgodnie z przysługującym prawem – ze zwolnienia podmiotowego. Charakter czynności rejestracyjnych w postaci złożenia zgłoszenia VAT-R ma drugorzędne znaczenie wobec posiadania statusu podatnika VAT.